Festiwal Nowe Epifanie / Gorzkie Żale

Festiwal Nowe Epifanie 2017 / Gorzkie Żale

Warszawski wielkopostny festiwal, którego organizatorem jest Centrum Myśli Jana Pawła II, a współtwórcami byli Piotr Duda i Marek Pasieczny, istnieje od 2008. Jego pierwotna nazwa „Gorzkie Żale” odwołuje się do nabożeństwa, ułożonego w XVIII w. przez patrona stolicy – bł. Władysława z Gielniowa – i śpiewanego w każdą niedzielę Wielkiego Postu. Jest ono medytacją Pasji Chrystusa w dialogu z Jego Matką – podobnie jak dawne misteria pasyjne i utwory muzyczne pochodzące z liturgii, przypominane zawsze w ramach tradycyjnego nurtu festiwalu Gorzkie Żale.

Nazwa „Nowe Epifanie”, dodana w 2016 r., nawiązuje do „nowych epifanii piękna”, o których pisał Jan Paweł II w Liście do artystów (1999). Jako polski poeta i dramatopisarz Papież patronuje Festiwalowi, który łączy duchowość i sztukę. Epifania to objawienie, a jednocześnie olśnienie i zachwyt ukazaniem się w świecie tego, co boskie i wieczne. Także to, co najpiękniejsze i nieśmiertelne w sztuce europejskiej, zainspirowane zostało objawieniem przemieniającej mocy i piękna zmartwychwstania Chrystusa, Boga i człowieka, nieprzedstawialnego w przedstawionym. Nowa epifania piękna, w każdym wydarzeniu festiwalowym, jest również ambitnym celem naszej wspólnej wielkopostnej pokuty artystycznej – poszerzającej percepcję i uzdrowiającą serca, zaślepione przywiązaniem do tego, co ziemskie tylko i przyziemne, co widzą oczy na co dzień.

Ale też organizatorzy uprzedzają, od początku i przez wiele lat explicite, w nazwie (2008-2014), że jest to „festiwal, który uwiera”. Niepokoi, drażni lub nawet gorszy niektórych przez to, że jest on pod każdym względem zainspirowany dialogiem. Łączy bowiem średniowieczne misteria z awangardowymi nieraz inscenizacjami, wydarzenia parateatralne, takie jak performance lub happening kulinarny, z teologiczną dyskusją o filmie, tradycyjne ludowe pieśni religijne i muzykę współczesną, sztuki wizualne i warsztaty plastyczne dla dzieci. Również wśród artystów i prelegentów, polskich i zagranicznych, są zawsze tacy, którzy deklarują agnostycyzm a nawet ateizm, wyznają różne religie lub uprawiają teologię z pogranicza katolickiej ortodoksji.

Oczkiem w głowie dyrektorów i koordynatorów Festiwalu (do 2014 roku Marek Pasieczny, Michał Mizera i Małgorzata Wilczewska; od 2015 Redbad Klijnstra, Paweł Dobrowolski i Maciej Omylak) są premiery i nowe wykonania dawnych utworów. Coraz więcej wydarzeń festiwalowych powstaje w koprodukcji CMJPII (dyrektorzy: do 2012 r. Piotr Dardziński, potem Norbert Szczepański i Michał Łuczewski) z teatrami oraz instytucjami kultury, w Polsce i za granicą, z parafiami i kościołami.

Każda edycja Festiwalu (nie było go w latach 2011 i 2015) ma własny motyw, który jest inspiracją dla zaproszonych do współpracy artystów, a jednocześnie wspólnym mianownikiem festiwalowych wydarzeń. Są to motywy biblijne i wielkopostne, jak krzyż (2008), kuszenie (2009), śmierć (2012), 40 dni na pustyni (2014) lub powiązane z nimi utwory literackie, jak „Piekło” Dantego (2010) czy „Faust” Goethego (2013), a ostatnio proste i uniwersalne, ale też wieloznaczne symbole, jak skrzyżowanie (2016) i matka (2017).

Spektakle teatralne i koncerty, widowiska i performance, instalacje i warsztaty:

2008

„Ludus Passionis”(Gra o Męce Pańskiej), Schola Teatru Węgajty, M. Pérès- M. Bornus-Szczyciński -J.W.Niklaus.
„Bruzda”, Scena Plastyczna KUL w Lublinie, reż. L. Mądzik.

2009

„Barabasz” wg P. Lagerkvista, Teatr im. S.I.Witkiewicza w Zakopanem, tekst J. Szutkiewicz, reż. R. Zawistowski.
„Biesy” wg F. Dostojewskiego, Teatr STU w Krakowie, tekst T. Zagórski-Z. Podgórzec, reż. K. Jasiński.
„Galgenberg” wg M. de Ghelderode, Teatr im. Słowackiego w Krakowie, tekst Z. Stolarek, scen. i reż. A. Duda-Gracz.
„Hiob” – premiera, reż. M. Pasieczny, prod. CMJPII.
„Bez podłogi” – premiera, Kompania Doomsday, Białystok, scen. i reż. R. Jarosz.
„Officium tenebrarum”, czyli tzw. ciemne jutrznie Wielkiego Tygodnia, Arcybractwo Najświętszego Krzyżaz Sessa Aurunca, Włochy (od 1575 r.).
„Pieszcznoje diejstwo – bogosłużebnyj czyn” (Gra o piecu,misterium biblijne wg Dn 3,14-15),Zespół Sirin, Moskwa.
„O Crux Ave” – koncert pieśni pasyjnych, Schola Teatru Węgajty, M. Pérès – M. Bornus-Szczyciński – J. W. Niklaus.

2010

„Nie-Boska komedia” wg Zygmunta Krasińskiego, Teatr Narodowy w Warszawie, scen. ireż. J. Grzegorzewski.
„Inferno” D. Alighieri w nowym przekładzie J. Mikołajewskiego – w warszawskim kościele oo. Dominikanów p.w. św. Jacka, czytali: M. Ostaszewska, K. Imiela, H. Janczak; reż. A. Duda-Gracz, muz. J. Ostaszewski.
„La divina commedia” wg Dante’go Alighieri, Anton Adassinsky i Teatr Derevo z Petersburga.
„Wyludniacz” (Le Dépeupleur) wg S. Becketta, monodram Serge’a Merlin z Théâtre National de l’Odéon – Scéne Indépendante Contemporaine w Paryżu;
„Hymny bizantyjskie Wielkiego Postu i Wielkiego Tygodnia”, Grecki Chór Bizantyjski, kantor i dyr. Lykourgos Angelopoulos.
„Gospin plač” (Płacz Naszej Pani),Kantadauri czyli procesje i śpiewy Wielkiego Tygodniaz wyspy Hvar, Słowacja, dyr. Slavko Relijč.
„Pieśni Wielkiego Postu”, koncert zespołu Pogranicze z Szypliszek, dyr. J. Murawski.

2012

„Pieśni o śmierci” z Mazowsza, Monodia Polska, dyr. Adam Strug, opr. muz. B. Izbicki.
„O jak fałszywe wszystko na tym nędznym świecie” – pogrzebowe pieśni Kurpiowszczyzny Zielonej, St. Szydlik (prowadzenie) oraz śpiewacy i śpiewaczki ze wsi Bandysie, parafia Czarna.
„Liturgia Adoracji Krzyża. Śpiew benewencki”, Ensamble Organum i M. Pérès.
„Ecce quomodo moritur Iustus (Oto jak umiera Sprawiedliwy), Mulierum Schola Gregoriana Clamaverunt Iusti, dyr. M. Sławecki.
„Ludus Passionis”– średniowieczny dramat wg rękopisu Carmina Burana, Schola Teatru Węgajty, M. Pérès- M. Bornus-Szczyciński – J. W. Niklaus (zob. też 2008).
„Lux Aeterna” – koncert Chóru CMJPII (zał. w 2005 r., dyr. Borkowska): „Memento Creatoris Tui” M. Waldenby’ego i „Lux aeterna” M. Laudrisena.

2013

„Faust” wg J. W. Goethe’go (tłum. F. Konopka), projekcja spektaklu z archiwum Teatru TV (1976), scen. i reż. G. Królikiewicz.
„Mefisto Waltz”, Teatr Derevo z Petersburga (2010), reż. A. Adasinsky.
Stupendium peccati” – wznowienie, fragmenty spektaklu „Dr Faustus” (z 1986 r.), Teatr im. S. I. Witkiewicza w Zakopanem.
„Hiob” – monodram St. Celińskiej, wznowienie spektaklu B. Augustyniaka (z 1984 r.) wg Księgi Hioba (przekład Cz. Miłosza) oraz „Trenów” J. Kochanowskiego.
„Irydion” wg Z. Krasińskiego, Teatr Polski w Warszawie, adaptacja i reż. A. Seweryn.
„Koncert dawnej muzyki pasyjnej i wielkanocnej z Rzeczypospolitej XVIII w.” – premiera, utwory z klasztornych archiwów, w wykonaniu zespołu Musica Maxima (kier. A. Ratkowska – A. Mądry) i Chóru CMJPII.
„Podróż przez Wielki Tydzień”– pieśni wielkopostne z Korsyki, Sardynii i Sycylii, międzynarodowy zespół siedmiorga śpiewaków z programem „In Medias Res”.
„Koncert Kolumny” – ormiańskie śpiewy liturgiczne (monodia oktoechosu) w wyk. zespołu: polski Teatr ZAR, Akn z Paryża oraz kantorzy ze Stambułu.
„Pasja – Fragmenty” wg „Pasji wg św. Łukasza” K. Pendereckiego (1966), w bazylice św. Jana Chrzciciela w Warszawie, inscenizacja T. Cyz, współpraca. B. Kudlička.
„Chwalebna Droga Krzyżowa” – premiera, kompozytor i baryton St. Szczyciński, alt Katarzyna Enemuo, z udziałem Chóru CMJP II.

2014

„Miłość mi wszystko wyjaśniła” – premiera, spektakl zainspirowany dramatami K. Wojtyły, scen. i reż. W. Komasa i M. Barełkowska.
„Do źródła” – premiera, koncert inspirowany nauczaniem Jana Pawła II, komp. St. Szczyciński, wyk. Chór CMJPII.
„Siedem grzechów głównych” – cykl premier małych form teatralnych: „Pycha” (M. Kochan – B. Opania), „Lenistwo” (E. Bryll – E. Dałkowska), „Nieczystość” (T. Mann – Z. Wardejn), „Zazdrość” (A. Libera – K. Herman), „Nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu” (Z. Celińska, R. Klijnstra), „Chciwość” (M. Kuta, W. Tomczyk), „Gniew” (J. Poniedziałek – M. Kowalik).
„Krzyżu święty i inne pieśni” – koncert pieśni pasyjnych, zespół Jerycho, kier. B. Izbicki.
„Ewa Bem postnie” – koncert pieśni pasyjnych w aranżacji A. Jagodzińskiego, wyk. E. Bem;
„Płaczcie Anieli” – koncert pieśni pasyjnych, wyk. J. Słowińska.
Instalacje stałe: „Kres” M. Libla (ul. Książęca); „Strefa ciszy” pod PKiN.
Widowisko w Hali Koszyki „Do Chrzanu! Postne zd(a/e)rzenie kulinarno-artystyczne”, prowadzenie M. Kucia i R. Klijnstra.
„Droga do szczęścia – przedsięwzięcie z pogranicza teatru, video-artu, instalacji i performansu” w Domu Słowa Polskiego w Warszawie, scen. i reż. J. Kamieński.
„Gorzkie Żale Dzieciom” – sobotnie warsztaty plastyczne i teatralne dla dzieci.

2016 – kliknij aby przejść do strony

„Wyznawca” – premiera w Teatrze Studio im. St. I. Witkiewicza, scen. i reż. N. Korczakowska, muz. A. Späth. Koprodukcja CMJP2 i Teatr Studio
„Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim” wg Mikołaja z Wilkowiecka (XVI w.) – premiera w Teatrze Studio w Warszawie, Teatr Wierszalin z Supraśla, adaptacja i reż. P. Tomaszuk, muz. J. Hałas. Transmisja na żywo na antenie TVP Kultura. Koprodukcja CMJP2 i Teatr Wierszalin.
„Znak Jonasza” – premiera w Studio 2 PR im. W. Lutosławskiego, scen. A. Pałyga, reż. P. Passini (neTTheatre/CK w Lublinie); Koprodukcja CMJP2, CK w Lublinie, Polskie Radio PR2; retransmisja radiowa 2 Programie PR.
„Projekt Dekalog czyli folwarczne imaginarium” w Teatrze IMKA, reż. i choreografia M. Mikołajczyk, zespół seniorów z Domu Polskiego w Zakrzewie (prod. B. Matysek-Szopińska, 2015);
„Dobranoc” – premiera, scen. i reżyseria M. Zdunik, Varsowiae Raegii Cantores w Collegium Anatomicum Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Produkcja CMJP2
„Żołtarz Jezusow”, pieśń pasyjna bł. Wł. z Gielniowa w kościele akademickim p.w. św. Anny, Adam Strug i Monodia Polska.
„Stypa. Rytuał utraty – wydarzenie artystyczno-kulinarne”, inauguracja festiwalu w Państwowym Muzeum Etnograficznym, M. Kucia.
Performance: „Red carpet” na cmentarzu Powązki Wojskowe (M. Kaczmarek); w Teatrze Ochoty „Mysterium” na dziedzińcu (I. Gorzkowski, wsp. H. Polivka, P. Tabakiernik), wewnątrz teatru „Ostatnia wieczerza” (Jakub Kamieński i Grupa Supermarket) oraz „Smutno tak siedzieć w swoim krześle no i kombinują te wojny” (J. Tumidajski, M. Kaczmarek).
Instalacja stała „Coal Heart Mother” czyli koksownik-kapliczka w Parku Agrykola (J. Szczęsny).
Weekendowe warsztaty dla dzieci: architektoniczne, plastyczne, teatralne, i animacji poklatkowej. Prowadzenie: Stowarzyszenie Republika Warszawa, Towarzystwo w Przestrzeni, Circo Barbaro.
Postne Menu – akcja kulinarna realizowana we współpracy z warszawskimi restauracjami (Opasły Tom PIW-u, Folk Gospoda, ELIXIR w Domu Wódki, Delikatesy Esencja, Bílý Koníček)

2017

Teatr:

„Lament” Jacopone da Todi – premiera w Muzeum Narodowym, reż. T. Cyz
„Wyzwolenie” St. Wyspiańskiego – premiera w Teatrze Studio im. St. I. Witkiewicza, reż. K. Garbaczewski, Koprodukcja CMJP2 i Teatr Studio
„Historia Jakuba” Tadeusza Słobodzianka – premiera w Teatrze Dramatycznym, Scena na Woli, reż. O. Spišák koprodukcja CMJP2 i Teatr Dramatyczny
„Łomatko!” – premiera w Teatrze Studio, reż. M. Mikołajczyk, koprodukcja CMJP2 i Dom Polski w Zakrzewie
„Matko jedyna!” – premiera monodramu w Instytucie Teatralnym, reż. i wyk. R. Klijnstra.
„Mater Dolorosa” – premiera w Teatrze Lalka, reż. D. Kopiec, koprodukcja CMJP2 i Teatr Lalka
„Matki” – pokaz spektaklu Teatru Żydowskiego w Teatrze Dramatycznym, reż. P. Passini
„Pasja” – pokaz spektaklu Teatru Lalki i Aktora w Łomży w Teatrze Lalka, reż. W. Hejno

Muzyka:

„Triduum Polskie” – koncert w Archikatedrze św. Jana Chrzciciela, monodia i polifonia XV-XVI w., wyk. Björn Schmelzer, Graindelavoix, Adam Strug i Monodia Polska, Maria Erdman
„Rusz się stworzenie” – koncert w Archikatedrze św. Jana Chrzciciela, muzyka polskich benedyktynek XVII i XVIII w., wyk. Agnieszka Budzińska-Bennett, Ensemble Peregrina, Flores Rosarum, Maria Erdman
„Rosa mystica” – koncert w Kościele Wizytek, Heinrich Ignaz Franz von Biber, „Sonaty misteryjne”, wyk. Robert Bachara, Teresa Kamińska, Marco Vitale
„Totus Tuus” – koncert w Archikatedrze św. Jana Chrzciciela w 12 rocznicę śmierci Jana Pawła II, wyk. Inga POŠKUTĖ (sopran), Robert Gierlach 9(baryton), Chór Centrum Myśli Jana Pawła II i orkiestra festiwalowa pod batutą Jana Krutula

Film:

„Tajemnica Filomeny” reż. S. Frears, prel. J. Pniewski; „Party Girl” reż. M. Amachoukeli-Barsaq, prel. ks. dr Marek Kotyński; Kinoteka, „Pogorzelisko” reż. D. Villeneuve, prel. ks. dr Marek Kotyński; Kinoteka, „Maryja, Matka Jezusa” reż. G. Chiesa, prel. ks. prof. Marek Lis; Kinoteka „Pieta” reż. K. Ki- Duk, prel. dr Bartosz Wieczorek, Kinoteka.

Rozmowy:

„Matka Karmiąca” prow. M. Kucia, Żydowski Instytut Historyczny;
„Matka Ojczyzna” prow. A. Graff, Instytut Teatralny;
„Dwie matki, dwie rodziny, dwa narody” prow. A. Bysko, Cafe Kulturalna;
„Matka Polka” prow. B. Schabowska, Centrum Myśli Jana Pawła II

Edukacja:

„Matka Boska Podwórkowa”, spacery z przewodnikiem szlakiem warszawskich kapliczek
Sobotnie warsztaty dla dzieci: „Wyśpiewaj Mamę” prow. A. Stela, „Najstarsze drzwi do muzyki” prow. A. Baszun, „Beat plastic fantastic” prow. K. Guzewicz, „Zdrowa Budowa” prow. Towarzystwo w Przestrzeni, Centrum Myśli Jana Pawła II

Kulinaria:

„Miód na serce” – wydarzenie artystyczno-kulinarne inaugurujące festiwal w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, M. Kucia
„Postne Menu” – akcja kulinarna realizowana we współpracy z warszawskimi restauracjami (Delikatesy Esencja, Bazar Kocha, Kuchnia Otwarta, Cafe Kulturalna)

Grafika:

„Kobiety Aleppo” Bogna Podbielska